Türk-İslam Coğrafyası Müzik Nazariyatı Eserlerinde Makamsal Yapıların Sınıflandırılmasına Yönelik Yaklaşımlar
Author :
Abstract
Türk-İslâm coğrafyası müzik nazariyatı eserleri, alana ait çalışmalar yürüten araştırmacılar tarafından sıklıkla başvurulan kaynaklar arasında yer almaktadır. Öyle ki söz konusu eserler, içerisinde yer alan çeşitli konular üzerine yapılan araştırmalarla, birer uzmanlık alanı haline gelmiştir. Ancak söz konusu çalışmalar incelendiğinde, nazariyat eserleri içerisindemakamsal yapıların müellifler tarafından ne şekilde sınıflandırıldığı konusunun ele alınmadığı görülmektedir. Bu nedenle çalışma, Türk-İslâm coğrafyası müzik nazariyatı eserlerinde makamsal yapıların sınıflandırılmasına yönelik yaklaşımların tespit edilerek tasnif edilmesi amacını taşımaktadır. Bu doğrultuda müzik teorisine dair ilk bilgilerin edinildiği El-Kindî’nin (IX. y.y.) risâlelerinden Hâşim Bey Edvârı’nın kaleme alındığı XIX. yüzyıla kadar geçen süreçte kaleme alınmış müzik nazariyatı eserlerinde görülen sınıflandırma yaklaşımları, kaynak taraması ve doküman inceleme yoluyla tespit edilmiştir. Çalışma, Türk-İslâm coğrafyası müzik nazariyatı eserlerinde makamsal yapıların sınıflandırılmasına yönelik yaklaşımları ortaya koyan yeni bir tasnifi literatüre kazandırması bakımından önem arz etmekte olup, yapılan araştırmalar sonucunda makamsal yapıların; intikâl merkezli, klâsik yaklaşım, perde merkezli, makam merkezli ve sistematik yaklaşım olmak üzere beş ana yaklaşım altında tasnif edilebileceği tespit edilmiştir.
Keywords
Abstract
Theoretical works on music from the Turkic-Islamic world are among the primary sources frequently consulted by researchers in the field. Over time, these works have become specialized areas of study due to the various subjects they encompass. However, it has been observed that the classification of makam structures by the authors of these treatises has generally been overlooked in scholarly research. The aim of this study is to identify and systematically classify the approaches to makam structure classification found in the music theory texts of the Turkic-Islamic world. To this end, classification approaches observed in theoretical works written from the treatises of al-Kindī (9th century) to Edvâr by Hâşim Bey in the 19th century were examined through literature review and document analysis methods. As a result of the research, it was determined that makam structures can be classified under five main approaches: transpositional approach, classical approach, pitch-centered approach, makam-centered approach, and systematic approach. In this regard, the study is significant in that it introduces a new typology of classification approaches related to makam structures into the literature.
